با کودکان استثنایی بیشتر آشنا شویم

کودکان استثنایی

کودکان استثنایی کودکانی هستند که از نظر جسمی، روانی و هوشی با کودکان دیگر متفاوتند. طیف وسیعی از کودکان استثنایی وجود دارند. بعضی از این کودکان عقب مانده‌ ذهنی هستند. برخی بسیار باهوشند و بعضی از آن‌ها ممکن است نابینا، ناشنوا، ناسازگار یا از نظر جسمی معلول باشند. شاید بتوان گفت همه‌ی انواع کودکان استثنایی در یک ویژگی نادر بودن با هم اشتراک دارند. آن‌ها در اقلیت هستند و همین موجب می‌شود که برای حضور در جامعه و سازگاری با آن به کمک احتیاج داشته باشند.

انواع کودکان استثنایی

به طور کلی می‌توان کودکان استثنایی را به گروه‌های زیر تقسیم کرد:

• کودکان بسیار باهوش و با استعداد
• کودکان معلول جسمی-حرکتی
• کودکان عقب مانده ذهنی
• کودکان مبتلا به اختلالات بینایی
• کودکان مبتلا به اختلالات شنوایی
• کودکان مبتلا به اختلالات گفتاری
• کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری

بر اساس آمارهای سازمان‌های معتبر از جمله یونسکو، در هر کشوری حدود 10  تا 15 درصد از کودکانی که به مدرسه می روند، استثنایی هستند و احتیاج به آموزش‌های خاص دارند.

شناخت کودکان استثنایی

عقب ماندگی کودکان می‌تواند علت ژنتیکی داشته باشد. گاهی در زمان بارداری ضربه‌ای به جنین وارد می‌شود و به عقب ماندگی می‌انجامد. اختلالات کروموزومی هم موجب عقب ماندگی می‌شوند. هر فردی در سلول‌های خود 23 جفت کروموزوم دارد. جفت بیست و سوم، مشخص کننده‌ی جنسیت انسان است.

کروموزوم جفت 23 در دخترها xx  و در پسرها xy است. اختلالات در کروموزوم‌ها، مخصوصاً کروموزوم‌های جنسی باعث عقب ماندگی ذهنی کودک می‌شوند. بعضی عقب ماندگی‌ها نتیجه‌ی ویژگی‌های محیطی هستند. مثلاً کودکی که در محیطی سرشار از فقر و بی امکانات بزرگ می‌شود، نمی تواند به درستی آموزش ببینید و استعدادهایش را شکوفا کند و دچار عقب ماندگی می‌شود.

کمبود عشق و محبت و عاطفه هم تأثیر بسیاری بر عقب ماندگی دارد و پژوهش‌ها نشان داده‌اند که از آنجایی که بخش عواطف و شناختی و بخش فعالیت‌های ذهنی با یکدیگر در ارتباط هستند، کودکان محروم از محبت ممکن است دقیقاً رفتارهایی مثل رفتارهای کودکان عقب مانده‌ی ذهنی از خود نشان دهند.

کودکان استثنایی می‌توانند در کنار کودکان دیگر آموزش ببینند و تحصیل کنند.

آموزش کودکان استثنایی

دانش آموزان معلول جسمی-حرکتی ، دانش آموزان نابینا یا ناشنوا، دانش‌آموزان عقب‌مانده‌ ذهنی و دانش‌آموزانی که دارای اختلالات رفتاری یا یادگیری هستند در مدارس استثنایی تحصیل می‌کنند. بیشتر آدم‌ها تصور می‌کنند که آموزش و پرورش کودکان استثنایی باید جدا از باقی کودکان باشد. اما در سال‌های اخیر تلاش شده است که دانش آموزان استثنایی وارد مدارس عادی شوند.

دانش آموزانی که مبتلا به معلولیت‌های جسمی هستند و دانش آموزان نابینا می‌توانند در صورت وجود امکانات مرتبط و لازم مثل کتاب‌های بریل و ماشین‌های تایپ بریل در کنار دیگر دانش‌آموزان تحصیل کنند. مدارس احتیاج به آموزگارانی دارند که توانایی تعامل با دانش آموزان معلول را داشته باشند و از آموزش‌های تلفیقی برای دانش آموزان معلول و غیر معلول آگاه باشند.

آن دسته از کودکان استثنایی هم که حضورشان در کنار دیگر کودکان به هیچ عنوان امکان پذیر نباشد، باید مدارس جداگانه‌ای با همه‌ی امکانات لازم داشته باشند و توسط معلمانی با تحصیلات و تجربه‌ی کاری مرتبط با آموزش کودکان استثنایی تحت تعلیم قرار بگیرند.

روانشناسی کودکان استثنایی

هدف رشته‌ی روانشناسی کودکان استثنایی ، بازتوانی کودکان استثنایی است. روان شناسان کودکان استثنایی ویژگی‌های زیستی، روانی و اجتماعی این کودکان را می‌شناسند و می‌توانند توانایی‌های آن‌ها را ارزیابی کنند و با توجه به توانایی‌ها، ظرفیت و استعدادهایشان به سازگاری آن‌ها کمک کنند.

همچنین از آنجایی که گاهی در سنین خیلی پایین و دوران نوزادی، عوامل محیطی بر استثنایی شدن کودکان اثر می‌گذارند، این گروه از روانشناسان می‌توانند با آموزش خانواده‌ها از ابتلای کودکان به بسیاری از اختلالات جلوگیری کنند.

حضور روانشناسان کودکان استثنایی در محیط‌های آموزشی بسیار مفید است. در نهایت کودکان استثنایی کودک هستند و اگر چه ویژگی‌های نادری دارند، اما مانند سایر کودکان از حقوق مشخصی برخوردارند. در جوامع توسعه یافته، افراد به هیچ عنوان به واسطه‌ی ویژگی‌های خاصشان از آموزش، پرورش، سلامتی، شادی و … محروم نمی‌شوند.

کودکان استثنایی یک روز بزرگ و وارد اجتماع می‌شوند. اگر شرایط و امکانات مناسب فراهم باشند، آن‌ها حتی می‌توانند وارد بازار کار بشوند. کودکان استثنایی باید از این حق برخوردار باشند که تا جایی که ممکن است، در کنار سایر کودکان و در صورت امکان پذیر نبودن در مدارس مخصوص به خودشان آموزش‌های لازم را ببینند و در آینده به عنوان یک بزرگسال کارآمد در کنار دیگر اعضای جامعه قرار بگیرند.

مشاوره کودکان استثنایی در آیدانیتو

آیدانیتو یک فضای هوشمند مشاوره و آموزش است. مشاوران حرفه ای و باتجربه ما در این فضا، در زمینه های مختلف خانواده، تحصیلی، حقوقی، مهاجرت، نظام وظیفه و…به مخاطبان خدمات مشاوره تلفنی ارائه می دهند.

مشاوره کودک یکی از مهم ترین بخش های مشاوره خانواده است و روانشناسی کودکان استثنایی هم در حوزه مشاوره کودک قرار می گیرد. یکی از مهم ترین مسائل در مشاوره کودکان استثنایی این است که والدین و مسئولین آموزشی ای که در تعامل با این کودکان قرار دارند، از ویژگی های منحصربه فرد آن ها آگاه شوند و روش های تعامل با این کودکان را یاد بگیرند.

مشاوران کودک در آیدانیتو این توانایی را دارند که اطلاعات مورد نیاز را در زمینه تماس با کودکان استثنایی در اختیار مخاطبان قرار بدهند.

در ادامه مطالعه‌ی مقاله روانشناسی کودکان استثنایی را به شما پیشنهاد می کنیم.

اگر کودک شما در دسته کودکان استثنایی قرار می گیرد، برای آگاهی از نحوه درست و سالم برخورد و تعامل با او، می توانید با مشاوران خانواده آیدانیتو تماس بگیرید.