راهنمای مطالعه
اختلال خواب در سالمندان
اختلالات خواب در میان سالمندان شایع هستند چون وقتی یک انسان پیر میشود، الگوهای خواب و عادتهایش در خوابیدن تغییر میکنند، در نتیجه ممکن است یک سالمند در به خواب رفتن دچار مشکل شود، ساعتهای کمتری بخوابد، بارها در طول شب از خواب بیدار شود و خوابش کیفیت پایینی داشته باشد.
اختلال خواب در سالمندان میتواند منجر به مشکلاتی در سلامتی شود و احتمال به خواب رفتن در طول روز و خستگی را بالا ببرد.
بسیاری از افراد سالمند شکایت میکنند که برای یک خواب خوب شبانه مشکل دارند و معمولاً به سختی خوابشان میبرد.
بیشتر پژوهشها نشان میدهند که درمانهای رفتاری در حل این مشکلات بهتر عمل میکنند و از داروها بهتر هستند. چون داروها ممکن است عوارض جانبی ناخواستهای داشته باشند.
انواع اختلال خواب در سالمندان
وقتی کسی مبتلا به اختلالات خواب است یعنی مشکلاتش مربوط به بیماریهای جسمی دیگر یا عوارض داروها نیستند. اختلالات خواب اصلی شامل اختلالات زیر هستند:
- بیخوابی که شامل به سختی به خواب رفتن، خواب ماندن و بیقراری در خواب است.
- آپنهی خواب که به معنی مشکلات تنفسی در طول خواب است.
- سندرم پای بیقرار که نیاز شدید به تکان دادن پا در طول خواب است.
- اختلال حرکتی در خواب که موجب حرکت کردن ناخودآگاه اندامها در خواب میشود.
- اختلال در ریتم چرخهی خواب و بیداری به این صورت است که فرد دارای یک چرخهی خواب و بیداری نامنظم است. مثلاً شبها تا صبح بیدار است و از صبح تا ظهر میخوابد یا اینکه فرد خیلی زود (ساعت 8 شب) میخوابد و خیلی زود (2 صبح) بیدار میشود.
- پاراسومنیاها که موجب رفتارهایی غیر طبیعی مثل راه رفتن، حرف زدن، ناله کردن، دندان قروچه یا دیدن کابوسهای شبانه می شوند.
- بی خوابی که میتواند یک اختلال خواب یا نشانهای از انواع اختلالات دیگر باشد. مثلاً افسردگی، اضطراب و زوال عقل میتوانند احتمال ابتلا به اختلالات خواب مخصوصاً بیخوابی را افزایش بدهند.
وضعیتهای پزشکی
پژوهشها نشان میدهند کسانی که درگیر مشکلات خواب هستند، مبتلا به بیماریهای خاصی هستند و فعالیت فیزیکی کمی دارند. این بیماریها شامل موارد زیر هستند:
- پارکینسون
- آلزایمر
- دردهای مزمن مثل آرتروز
- بیماریهای قلبی – عروقی
- بیماریهای عصبی
- کنترل مثانهی ضعیف
- بیماریهای مربوط به دستگاه گوارش
- مشکلات ریوی
داروها
بسیاری از سالمندان داروهایی مصرف میکنند که میتوانند خواب را مختل کنند. این داروها ممکن است داروهای مربوط به فشار خون، آرتروز، پارکینسون و …. باشند.
تشخیص اختلال خواب در سالمندان
برای تشخیص اختلالات خواب، معمولاً دکتر سؤالهایی در مورد نشانههای اختلال از سالمند میپرسد و آزمایشهایی از او میگیرد.
این فعالیتها برای تشخیص ریشهی اختلال خواب است. اگر دکتر تشخیص دهد که فرد مبتلا به یک اختلال خواب اصلی است، او را برای نظارت بر خواب به یک آزمایشگاه پژوهش در زمینهی خواب معرفی میکند.
نظارت بر خواب معمولاً شبها و در یک آزمایشگاه خواب انجام میشود. در این حالت فرد به همان شکلی که در خانه میخوابد، به خواب میرود و یک متخصص سنسورهایی را روی او قرار میدهد تا موارد زیر را بررسی کند:
- حرکات بدن
- تنفس
- خر و پف و صداهای دیگر
- ضربان قلب
- فعالیت مغز
متخصص، فرد را از طریق یک دوربین در اتاق مشاهده میکند. سالمند میتواند هر زمانی که احتیاج دارد با متخصص صحبت کند.
در طول شب، دستگاهها اطلاعات را روی یک نمودار نشان میدهند. دکتر از این نمودار استفاده میکند تا تشخیص بدهد که فرد مبتلا به یک اختلال خواب است یا نه.
روان درمانی
به سالمندان پیشنهاد میشود که به جای استفاده از دارو، در ابتدا از روان درمانی استفاده کنند. این پیشنهاد به این دلیل است که سالمندان تمایل زیادی به مصرف دارو دارند، اما این داروها عوارض زیادی دارند.
روان درمانی میتواند شش هفته یا بیشتر طول بکشد و شامل آموزش خواب، کنترل محرکها و وضع قوانین در مورد زمانهای رفتن به رختخواب و بیدار شدن باشد.
تحقیقات ثابت کردهاند که درمان شناختی – رفتاری تأثیر زیادی در ارتقای کیفیت خواب دارد و به افرادی که مبتلا به بیخوابی هستند، کمک زیادی میکند.
چه کاری از دست خود سالمند بر میآید؟
سالمندان میتوانند با ایجاد عادتهایی مثل موارد زیر به بهبود کیفیت خواب خودشان کمک کنند:
- به تخت خواب رفتن و بیدار شدن در یک ساعت مشخص و پیروی همیشگی از یک برنامهی زمانی منظم
- استفاده از تختخواب فقط برای خوابیدن و نه فعالیتهای دیگر
- انجام کارهای بی سر و صدا مثل کتاب خواندن قبل از خواب
- ایجاد یک محیط راحت و سرشار از آرامش در اتاق خواب
- جلوگیری از چرت زدن در طول روز
پژوهشی در زمینهی کنترل اختلال خواب در سالمندان، پیشنهادهای زیر را ارائه میکند:
- محدود کردن مصرف مایعات قبل از خواب
- عدم مصرف کافئین و الکل
- غذا خوردن سه تا چهار ساعت قبل از رفتن به تخت خواب
- ورزش منظم اما نه دقیقاً قبل از خواب
- دوش گرفتن با آب گرم قبل از خواب
اگر این تغییرات کافی نباشند، ممکن است دکتر دارو تجویز کند.
اختلال خواب در سالمندان میتواند منجر به مشکلات دیگری مثل اضطراب و افسردگی شوند یا حتی فرد را مبتلا به انواع بیماریهای جسمی کنند.
بهتر است اطرافیان سالمند به محض مشاهدهی علائم و نشانههای اختلالات خواب در سالمند، همراه با او به یک متخصص مراجعه کنند.
در ادامه، مطالعهی مقالههای «اضطراب در سالمندان» و «افسردگی در سالمندان» را به شما پیشنهاد میکنیم.