راهنمای مطالعه
روان پریشی در جوانان
واژه‌ی «روان پریشی» برای توصیف نشانه‌هایی به کار می‌رود که بر اعتقادات، افکار، احساسات و رفتارهای یک فرد تأثیر می‌گذارند و موجب تفسیر اشتباه او از دنیای اطرافش می‌شوند.
ممکن است کسی که مبتلا به یک اختلال روان پریشی است، وقتی تنهاست صداهایی بشنود. صدایی که در واقع وجود ندارد، اما در نظر او بسیار واقعی است.
حدود سه تا پنج نفر از هر صد نفر حالاتی از روان پریشی را تجربه می‌کنند. روان پریشی در جوانان شایع تر از گروه‌های دیگر سنی است و اولین نشانه‌های آن معمولاً در اواخر نوجوانی و اوایل جوانی ظاهر می‌شوند.
نشانه‌های روان پریشی در جوانان
نشانه‌های روان پریشی در افراد مختلف، متفاوت هستند. در اینجا به شایع‌ترین نشانه‌های روان پریشی می‌پردازیم:
افکار مغشوش
افکار روزمره‌ی یک فرد روان پریش مغشوش هستند. او سردرگم است. نمی‌تواند موقع حرف زدن از یک جمله‌ی مناسب استفاده کند یا جملاتش ناواضح و غیر قابل فهم هستند.
او ممکن است مشکل تمرکز داشته باشد و نتواند یک مکالمه را دنبال کند یا موضوعات را به خاطر بسپارد. سرعت ظاهر شدن افکار در ذهن او می‌تواند بسیار بالا یا بسیار پایین باشد.
باورهای اشتباه
اینکه یک فرد روان پریش باورهای اشتباهی داشته باشد که در واقع به آن هذیان می‌گویند، بسیار معمول است. فرد آنقدر از باورهای اشتباهش اطمینان دارد که هیچ منطقی نمی‌تواند باورش را تغییر دهد.
برای مثال، ممکن است فرد باورداشته باشد که ماشین‌هایی اطراف خانه‌ی او پارک شده‌اند و کسانی از درون ماشین‌ها او را زیر نظر گرفته‌اند.
توهم
یک فرد روان پریش ممکن است چیزهایی ببیند و بشنود یا بوهایی را حس کند که هیچ کس قادر به دیدن و حس کردنشان نیست. ممکن است طعم یا بوی چیزها در نظر او بد یا سمی باشند.
احساسات در حال تغییر
احساس فرد روان پریش ممکن است بدون هیچ دلیل خاصی تغییر کند. او ممکن است احساس بیگانگی کند و خودش را کاملاً از اطراف جدا ببیند یا حس کند همه چیز در اطرافش با سرعت خیلی پایین حرکت می‌کنند.
نوسانات خلقی هم در میان این افراد شایع هستند و ممکن است آن‌ها لحظه‌ای پرشور و نشاط باشند ولحظه‌ای دیگر غمگین و افسرده.
رفتارهای در حال تغییر
ممکن است فردی که مبتلا به یک اختلال روان پریشی است، در طول زمان رفتارهای متفاوتی انجام بدهد.
مثلاً ممکن است مدتی بسیار فعال و پر انرژی باشد و مدتی به سختی فعالیت کند. اغلب اوقات رفتارهای در حال تغییر همراه با نشانه‌هایی هستند که قبلاً توصیف شدند.
انواع اختلالات روان پریشی در جوانان
تجربه‌ی هر فردی از روان پریشی متفاوت است و به راحتی نمی‌توان به افراد روان پریش برچسب زد.
اما گاهی اوقات تشخیص نوع اختلال در فرد کمک می‌کند تا راه و روش مناسبی برای درمان او انتخاب شود. تشخیص بیماری به واسطه‌ی نشانه‌های آن بیماری انجام می‌گیرد و اینکه آن نشانه‌ها چه اعمال و رفتاری را با خود همراه می‌کنند و چقدر طول می‌کشند.
در اینجا به انواع اختلالات روان پریشی در جوانان می‌پردازیم:
روان پریشی ناشی از مصرف مواد مخدر
گاهی مصرف الکل یا مواد مخدر موجب ایجاد نشانه‌های روان پریشانه می‌شوند. همچنین ترک مشروبات الکلی و مواد هم می‌توانند تا مدتی این نشانه‌ها را ایجاد کنند.
گاهی نشانه‌ها به محض قطع مصرف ناپدید می شوند، اما گاهی تا مدت ها ادامه پیدا می‌کنند.
اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی نوع از اختلالات روان پریشی است.
در این بیماری فرد دچار توهم می‌شود، فکر و کلامش آشفته می‌شود، در درک واقعیت ناتوان است و همه‌ی نشانه‌هایی که به آن‌ها پرداختیم، به مدت حداقل 6 ماه در او دیده می‌شوند.
اختلال دوقطبی (بای پولار)
کسی که مبتلا به اختلال دو قطبی یا بای پولار است، معمولاً تغییرات و نوساناتی را در خلقش تجربه می‌کند. او گاهی بسیار سرخوش و پر انرژی و در دوره‌هایی افسرده است.
کسی که از این اختلال رنج می‌برد، ممکن است وقتی خیلی شاد یا افسرده است نشانه‌های روان پریشی را در خود نشان بدهد. برای مثال احتمال دارد فرد در حالت افسردگی صداهایی بشنود که او را به خودکشی تشویق می‌کنند.
همچنین ممکن است وقتی خلقش بالاست، احساس کند که فرد خیلی خاص و مهمی است و می تواند کارهای خارق العاده‌ای انجام دهد.
اختلال اسکیزوافکتیو
اختلال اسکیزوافکتیو زمانی شناخته می‌شود که فرد هم نشانه‌هایی از نوسانات خلقی نشان بدهد و هم نشانه‌هایی از روان پریشی. این اختلال نه دقیقاً نوسانات خلقی است و نه اسکیزو فرنی.
افسردگی روان پریشانه
این نوع از افسردگی بسیار شدید و همراه با نشانه‌هایی از روان پریشی است. اما دوره‌هایی از سرخوشی و خلق بالا در این نوع از افسردگی تجربه نمی‌شود.
دلایل روان پریشی در جوانان
نظریه‌های زیادی در زمینه‌ی علل روان پریشی وجود دارند. اما هنوز در این حوزه به پژوهش‌های بسیاری نیاز داریم.
نشانه هایی وجود دارند که ترکیبی از عوامل ارثی و زیست شناختی را علت اصلی ابتلای فرد به روان پریشی می‌دانند.
گاهی هم نشانه‌های روان پریشی در واکنش به استرس، مصرف مواد، عوامل محیطی و تغییرات اجتماعی ظاهر می‌شوند.
آنچه از آن اطمینان داریم، این است که روان پریشی دلایل متعددی دارد و در هر کس به نوعی بروز پیدا می‌کند.
به عنوان جوانی که نشانه‌های روان پریشی را در خود مشاهده می‌کنید، چه باید بکنید؟
- هر چه زودتر از کسی کمک بگیرید.
- با کسی که به او اعتماد دارید، مثلاً پدر، مادر، یک استاد یا دوست در این باره صحبت کنید و توضیح دهید که اتفاقات عجیبی را تجربه می‌کنید که قابل توضیح نیستند. روش‌های درمان اختلالات روان پریشی وجود دارند و قابل دسترسی هستند. هر چه زودتر درمان را شروع کنید، نتیجه‌ی بهتری خواهید گرفت.
به عنوان کسی که یک جوان پریش را در نزدیکی خود دارید، چه باید بکنید؟
- آرامش خود را حفظ کنید و حمایت گر باشید چون یک جوان روان پریش موقعیت ترسناک و سردرگم کننده‌ای را تجربه می‌کند. اگر تغییراتی غیر موقتی را در جوان مشاهده می‌کنید، فوراً با یک متخصص تماس بگیرید.
- از جوان حمایت کنید و او را تشویق کنید که هر چه زودتر برای کاهش تأثیرات روان پریشی بر ابعاد مختلف زندگی‌اش، درمان را آغاز کند.
- در عمل به جوان کمک کنید. این به این معنا است که محیط اطراف را برای او امن و منظم کنید. در فرایند درمان کنار او باشید. در پرداخت هزینه‌های زندگی کمکش کنید و تا جایی که می توانید تلاش کنید که احساس تنهایی نکند.
- اگر شواهدی از افکار خودکشی را در جوان می بینید فوراً همراه با او به مراکز درمانی مراجعه کنید تا جوان خدمات فوری دریافت کند.
- گروه‌های حمایتی زیادی برای خانواده و جوانان روان پریش وجود دارند. همراه با جوان در این گروه‌ها شرکت کنید. در این جمع‌ها نه شما احساس تنهایی خواهید کرد، نه جوان. و درک شما از اختلالات روان پریشی بیشتر و عمیق‌تر خواهد شد.
درمان روان پریشی شامل روش‌هایی مثل دارودرمانی، آموزش روان پریشی، مشاوره، حمایت خانوادگی، جلسات مشاوره و روان درمانی و … هستند. همچنین با حمایت‌های عملی تلاش می‌شود که فرد با برخورداری از یک درمان مناسب، برای بازگشت به حوزه‌ی تحصیلی و شغلی تلاش کند.
از روش‌های پیشگیری از روان پریشی در جوانان می‌توان به عدم مصرف مواد مخدر، کاهش استرس و یادگیری روش‌هایی برای مقابله با استرس اشاره کرد.
روان پریشی در جوانان به معنای ابتلا به یک اختلال روانی سخت و عمیق است. اما خوشبختانه درمان و بهبودی این اختلالات امکان پذیر است. با آگاهی از علائم و نشانه‌های روان پریشی از وقوع آن جلوگیری و در صورت ابتلای یک جوان به بیماری‌های روان پریشانه به او کمک کنیم.
در ادامه مطالعه‌ی مقاله‌ی «انواع اختلالات جوانان» را به شما پیشنهاد می‌کنیم.