خودزنی
متأسفانه خودزنی شایع‌تر از آن است که ما تصور می‌کنیم و می‌تواند سلامتی ذهنی و جسمی فردی که خودزنی میکند را شدیداً به خطر بی‌اندازد. دلایل بسیاری برای خودزنی وجود دارند. اما اغلب اوقات، علت اصلی این رفتار دشواری مقابله با بعضی احساسات و هیجانات است.
فردی که خود زنی میکند در واقع به خودش آسیب می‌زند و این آسیب می‌تواند به شکل‌های مختلفی باشد. بریدن و خراشیدن پوست نقاط مختلف بدن با تیغ، چاقو یا هر وسیله‌ی دیگر، داغ کردن و سوزاندن بدن، کندن پوست، سوراخ کردن بدن و … انواع مختلف خودزنی هستند. اگر چه ممکن است به نظر بیاید که این رفتار به منظور خودکشی انجام گرفته است. اما معمولاً این طور نیست.
بیشتر کسانی که خودزنی می‌کنند می خواهند حال ناخوشایند خودشان را کنترل کنند. همچنین خود زنی می‌تواند برای پرت کردن حواس از آشفتگی‌های درونی و رهایی از اضطراب باشد.
علل خودزنی
هیچ کس نمی‌داند که آیا خود زنی ناگهان اتفاق می‌افتد یا قبل از وقوع یک سیر تدریجی را طی میکند. آنچه از آن مطمئن هستیم، این است که این رفتار به ویژه در میان نوجوانان و جوانان در حال افزایش است. متخصصان اعتقاد دارند که خودزنی روشی خانگی برای رهایی از اضطراب است. آدم‌هایی که عملاً به خودشان آسیب می‌رسانند، با این کار یک رهایی ناگهانی از فشار را تجربه می‌کنند و این رفتار یک واکنش و رفتار دفاعی در برابر استرس است.
وقتی کسی از نظر روانی آشفته است، درد جسمی ارتباط او را با این آشفتگی قطع میکند. اما این تأثیر کاملاً کوتاه مدت است. خودزنی بازتاب دهنده‌ی ناتوانی نوجوانان و جوانان در دست‌یابی به چیزی است که به آن‌ها حس زندگی و زنده بودن بدهد. آن‌ها با این کار این پیام را به اطرافیان می‌دهند که در حال رنج کشیدن هستند و نیاز به کمک دارند.
عواملی مثل فقر، تبعیض، مشکلات اجتماعی و فرهنگی و اختلالات روانی هم می‌توانند منجر به خود زنی شوند.
علائم و نشانه‌های خودزنی
علائم و نشانه‌های خودزنی معمولاً شامل موارد زیر هستند:
- زخم‌ها
- بریدگی‌ها و خراش‌ها
- مالیدن بیش از حد قسمتی از بدن به منظور ایجاد سوزش
- قرار دادن چیزهای تیز در دست
- پوشیدن دست‌کش‌ها یا شلوارهای بلند حتی در هوای گرم
- مشکلاتی در روابط بین فردی
- پرسیدن سؤال‌هایی مثل: «من چه کسی هستم»، «اینجا چه می‌کنم؟»
- بی‌ثباتی رفتاری و هیجانی، رفتارهای تکانشی و غیرقابل پیش‌بینی بودن
- احساس ناامیدی و بی‌ارزشی
در اغلب اوقات، بازوها، پاها و بخش‌های جلویی بالاتنه برای آسیب زدن مورد استفاده قرار می‌گیرند. آدم‌هایی که خود زنی می‌کنند، ممکن است از بیشتر از یک روش برای خودزنی استفاده کنند. در موارد نادری ممکن است افراد جوان به صورت گروهی و در مکان‌های عمومی به خودشان آسیب بزنند تا با هم احساس نزدیکی کنند یا به دیگران نشان دهند که در حال درد کشیدن هستند.
درمان خودزنی
اگر به خودتان آسیب می‌رسانید، هر چند که آن آسیب کوچک و خفیف باشد و حتی اگر به آسیب رساندن به خودتان فکر می‌کنید، به فکر درمان باشید. هر نوعی از خودزنی نشانه‌ی مسائل بزرگ‌تر و شدیدتری است که باید حل شوند.
در این باره با کسی که به او اعتماد دارید صحبت کنید. مثلاً از یک دوست، آدمی که برایتان عزیز است، یک روانشناس یا مسئولی در مدرسه کمک بخواهید. ممکن است بابت رفتار خودزنی شرمنده باشید و خجالت بکشید. اما این نباید به هیچ عنوان باعث شود که از کسی کمک نگیرید. اگر دوست شما یا کسی که دوستش دارید خود زنی میکند، احتمالاً بسیار ترسیده‌اید و شوکه شده‌اید. حتماً این کار فرد مورد نظر را جدی بگیرید و به او کمک کنید. خودزنی جدی‌تر از آن است که نادیده گرفته شود.
اگر فردی که خودزنی میکند فرزند شما است با یک مشاور مشورت کنید تا یک ارزیابی اولیه انجام دهد و فرزندتان را به یک متخصص ارجاع دهد. سر فرزدنتان فریاد نکشید و او را به هیچ عنوان تهدید نکنید. اما نشان بدهید که نگرانش هستید. در حالتی که یک دوست نوجوان دارید که گرفتار خود زنی شده است، از او بخواهید که با پدر و مادر، یک معلم، مشاور مدرسه یا فردی که مورد اعتماد او است صحبت کند.
بزرگسالان هم ممکن است خود زنی کنند که در این حالت بهتر است تا جایی که می‌توانید آن‌ها را تشویق کنید که به یک روانپزشک یا روانشناس مراجعه کنند.
درمان خودزنی بستگی به مسائل خاص و منحصربه‌فرد کسی که خودزنی میکند و بیماری‌های روانی‌ای که ممکن است داشته باشد، دارد. درمان این رفتار زمان‌بر است و در صورتی به درستی اتفاق می‌افتد که فرد انگیزه‌ی کافی داشته باشد. اگر خود زنی همراه با یک اختلال روانی مثل افسردگی یا اختلال شخصیت مرزی باشد، تمرکز درمان علاوه بر خودزنی متوجه آن اختلال هم خواهد بود.
انواع مختلف روش‌های درمانی مثل درمان شناختی – رفتاری، رفتار درمانی دیالکتیک، درمان مبتنی بر ذهن آگاهی و … در درمان خودزنی مفید هستند. هیچ داروی مشخصی برای این مشکل وجود ندارد. اما اگر فرد خود زن افسرده یا مبتلا به اختلال اضطراب شده باشد، ممکن است داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب برای او تجویز شوند.
در آخر می‌توان گفت خودزنی یک اختلال جدی است که بیشتر در نوجوانان دیده می‌شود و بهتر است پدر و مادر و سایر اطرافیان نوجوان به محض مشاهده‌ی آن، همراه با فرزندشان به یک متخصص مراجعه کنند.
در ادامه مطالعه‌ی مقاله‌ی «خودکشی در نوجوانان» را پیشنهاد می‌کنیم.