راهنمای مطالعه
هوش هیجانی چیست؟
در زندگی بسیاری از مردم، هوش هیجانی (EQ)، نسبت به بهره هوشی (IQ) نقش مهم‌تر و پررنگ‌تری در موفقیت‌های فردی و اجتماعی دارد. امروزه، عملکرد خوب ما وابسته به درک پیام‌های دیگران و واکنش‌های مناسب بر اساس آن پیام‌هاست. در نتیجه بهتر است هر کدام از ما مهارت‌های مورد نیاز برای هوش هیجانی را در خود پرورش دهیم تا دیگران را بهتر درک کنیم و بتوانیم با آن‌ها همدلی و مذاکره داشته باشیم. هوش هیجانی به معنای سطح توانایی درک دیگران و انگیزه‌هایشان و آگاهی از بهترین روش‌ها برای تعامل با آن‌ها است.
مهارت‌های مورد نیاز برای ایجاد و تقویت هوش هیجانی در پنج دسته‌ی زیر قرار می‌گیرند:
خودآگاهی
توانایی شناخت یک هیجان و احساس در لحظه‌ای که تجربه می‌شود کلید اصلی هوش هیجانی است. پرورش خودآگاهی نیازمند تنظیم احساسات و شناخت خصوصیات است. اگر شما احساساتتان را ارزیابی کنید، ظرفیت‌ها و استعدادهایتان را بشناسید و بدانید چه ترجیحاتی دارید و از چه چیزهایی باید دوری کنید، هوش هیجانی‌تان افزایش می‌یابد.
اصلی‌ترین عناصر خودآگاهی شامل موارد زیر هستند:
- آگاهی از احساسات: توانایی شناخت احساسات و تأثیرات آن‌ها
- اعتماد به نفس: شناخت خصوصیات خود و اطمینان از ارزش‌ها و ظرفیت‌ها
خود تنظیمی
شاید شما اغلب اوقات کنترل کمی بر احساساتی که تجربه می‌کنید داشته باشید. متخصصان اعتقاد دارند که با استفاده از تکنیک‌هایی می‌توانید حدس بزنید که تجربه یک احساس چقدر طول خواهد کشید و همچنین در آرام کردن احساساتی مثل خشم، اضطراب یا غم توانمند می‌شوید. تکنیک‌هایی مثل بررسی دقیق‌تر موقعیت و استفاده از یک واکنش مناسب، پیاده‌روی طولانی، تمرینات مدیتیشن و عبادت کردن.
خودتنظیمی از موارد زیر تشکیل می‌شود:
- خودکنترلی: کنترل احساسات خود و مدیریت انگیزه‌ها و احساسات مخرب
- قابل اعتماد بودن: حفظ صداقت و یک‌پارچگی
- وظیفه‌شناسی: به‌عهده‌گرفتن مسئولیت کارها
- سازگاری: کنار آمدن با تغییرات و انعطاف‌پذیری
- نوآوری: برخورداری از ذهنی باز نسبت به ایده‌های جدید
انگیزه
انگیزه دادن به خود بابت هر دستاوری نیازمند اهداف واضح و روشن و یک نگرش مثبت است. اگر چه ممکن است شما به یک نگرش منفی تمایل داشته باشید، می‌توانید با تلاش و تمرین، مثبت‌اندیشی را یاد بگیرید.
اگر به محض تجربه‌ی افکار منفی، تغییرشان بدهید و شکل مثبت‌تری به آن‌ها ببخشید، رسیدن به اهداف آسان‌تر می‌شود. انگیزه شامل موارد زیر است:
- تمایل به پیروزی: تلاش دائم برای ارتقای خود و دسترسی به استانداردهای مورد نیاز برای موفقیت
- تعهد: هم تراز شدن با اهداف یک گروه یا سازمان
- ابتکار عمل: آماده کردن خود برای عمل کردن بر اساس فرصت‌ها
- امیدواری: دنبال کردن بی وقفه‌ی اهداف، علی‌رغم موانع و شکست‌ها
در این زمینه می‌توانید مقاله‌ی «راهکارهای تقویت انگیزه» را مطالعه کنید.
همدلی
توانایی شناخت احساسات آدم‌ها برای موفقیت در زندگی شخصی و شغلی اهمیت زیادی دارد. هر چقدر شما در تشخیص احساسات پشت پیام‌های دیگران مهارت بیشتری داشته باشید، پیام‌هایی که به آن‌ها می‌فرستید را بهتر کنترل خواهید کرد. ما با همدلی با دیگران خودمان را به جای آن‌ها می‌گذاریم و دنیا را از دریچه‌ی چشم آن‌ها تماشا می‌کنیم. در این صورت درک ما از دیگران افزایش می‌یابد و راحت‌تر با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کنیم.
یک فرد همدل در موارد زیر عملکرد عالی‌ای دارد:
- پیش بینی، شناسایی و برآوردن نیازهای مراجعان
- کمک به رشد و توسعه فردی دیگران و تشخیص اینکه آن‌ها برای پیشرفت به چه چیزهایی نیاز دارند
- استفاده‌ی بهینه از فرصت‌های حاصل از تنوعی که میان گروهی از افراد وجود دارد
- تشخیص احساسات پشت نیازها و خواسته‌های افراد و درک دیگران
مهارت‌های اجتماعی
پرورش مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی مناسب، رابطه مستقیمی با موفقیت در زندگی شخصی و شغلی دارد. در دنیای امروز که همه با هم در ارتباط هستند، مهارت‌های اجتماعی از همیشه بااهمیت‌تر شده‌اند. شما باید برای درک، همدلی و مذاکره با دیگران، هوش اجتماعی بالایی داشته باشید.
مهم ترین ویژگی‌ها برای تقویت مهارت‌های اجتماعی شامل موارد زیر است:
- تأثیرگذاری: به کارگیری تکنیک‌های متقاعد سازی
- ارتباط: انتقال پیام‌های واضح به دیگران
- رهبری: الهام بخش بودن و راهنمایی گروه‌ها
- مدیریت تغییرات: آغاز تغییرات یا کنترل آن‌ها
- مدیریت تنش‌ها و درگیری‌ها: درک، مذاکره و حل تضاد‌ها
- ایجاد صمیمیت و رابطه: پرورش رابطه‌ی صمیمانه بین افراد
- همکاری: توانایی کار کردن با دیگران برای دست‌یابی به اهداف مشترک
- استفاده از ظرفیت‌های گروهی: ایجاد گروه و پرورش روحیه‌ی کار گروهی برای تسهیل و تسریع مسیر رسیدن به اهداف
یک عملکرد موفقیت‌آمیز در زندگی هم به IQ بستگی دارد و هم به EQ. در حقیقت به عقیده‌ی روانشناس‌ها در میان عوامل مورد نیاز برای موفقیت، نقش IQ، 10% (در بهترین حالت 25%) است و عوامل دیگر از جمله هوش هیجانی باقی نقش‌ها را ایفا می‌کنند.
بهتر است همه ما با آگاهی از ویژگی‌های مورد نیاز برای برخورداری از هوش هیجانی بالا و تمرین مهارت‌های مورد نیاز این هوش را در خودمان تقویت کنیم.
در ادامه مطالعه مقاله «راهکارهای افزایش هوش هیجانی» را به شما پیشنهاد می‌کنیم.