راهنمای مطالعه
کمبود عزت نفس در جوانان
عزت نفس به معنای احساس خوب داشتن نسبت به خویشتن است. کسی که عزت نفس بالایی دارد، باور دارد که انسان ارزشمندی است. آدمهایی که از عزت نفس برخوردارند، از خود راضی نیستند بلکه به خودشان باور دارند و میدانند که توانمند هستند.
بعضی افراد نسبت به خودشان دیدگاهی منفی دارند و به عبارتی عزت نفسشان پایین است. شاید دلیل این وضعیت این باشد که آنها خیلی راحت تحتتأثیر انتقادها قرار میگیرند یا شاید فکر میکنند که میتوانند خیلی بهتر از چیزی باشند که هستند. مقایسهی دائم خودمان با دیگران هم میتواند منجر به عزت نفس پایین شود.
وقتی کسی از عزت نفس برخوردار نیست یا عزت نفس پایینی دارد، در عین حال که ممکن است استعدادها و توانمندیهای بسیاری داشته باشد، نمیتواند در امور روزمره و حوزههای تحصیلی و شغلی به خوبی عمل کند. و عملکرد پایین در زندگی شخصی و اجتماعی میتواند مزید بر علت و زمینهساز کاهش عزت نفس شود.
جوانان بخشی از جامعه هستند که عملکردشان برکیفیت و پویایی جامعه تأثیر زیادی میگذارد و موجب افزایش بازده جامعه میشود. این جوانان هستند که در موقعیتهای تحصیلی وشغلی مختلف قرار میگیرند و هر چقدر در این موقعیتها بهتر عمل کنند، موجب توسعهی بیشتر آن جامعه میشوند.
کمبود عزت نفس در جوانان نه تنها خودشان را آزار میدهد، بلکه میتواند در ابعاد وسیعتری نتیجهی منفی خود را نشان بدهد. اما چرا نباید یک جوان تازهنفس و پر انرژی از خودش مطمئن باشد. دلیل کمبود عزت نفس در جوانان چیست؟
علل و عوامل کمبود عزت نفس در جوانان
عوامل متعددی میتوانند موجب کمبود عزت نفس بشوند. تاریخچهی زندگی، شیوههای فرزند پروری والدین، روابط بین فردی، رسانهها و … قابلیت این را دارند که بر میزان عزت نفس یک فرد تأثیر بگذارند. در اینجا به علل و عوامل کمبود عزت نفس در جوانان میپردازیم:
پذیرفته نشدن
اگر شما در حالی رشد کنید و بزرگ شوید که حس کنید هر کاری که انجام میدهید به اندازهی کافی خوب نیست، چطور میتوانید در بزرگسالی به فردی تبدیل شوید که نسبت به خودش یک دیدگاه مثبت دارد؟ اگر در هر صورت مورد انتقاد قرار بگیرید و برای هیچ کس اهمیت نداشته باشد که چقدر تلاش کردهاید، بعدها نمیتوانید فرد با اعتماد به نفسی باشید.
والدین بیتوجه
انگیزه دادن به خویشتن برای بیشتر خواستن، بیشتر تلاش کردن و تصور اینکه لیاقت بیشتر از اینها را داریم، در شرایطی که والدینمان بی توجه هستند و دستاوردهایمان دیده نمیشوند، دشوار است. چنین وضعیتی موجب میشود که حس کنیم فراموش شدهایم و در آینده و سنین جوانی خودمان را فرد مفیدی نبینیم.
وقتی پدر و مادری به فرزندشان و استعدادها و فعالیتهایش بیتوجه باشند، او با این ایده بزرگ میشود که در هر صورت هر چقدر هم که تلاش کند دیده نمیشود، و احتمالاً در بزرگسالی از کمبود عزت نفس رنج خواهد برد.
چالشهای تحصیلی بدون حمایت والدین
مدرسه و حوزهی تحصیلی برای بسیاری از کودکان و نوجوانان سرشار از چالش است. اگر شما در مدرسه دچار مشکل شوید و هیچ کس به شما کمک نکند، تجربهی تلخی خواهید داشت. حتی ممکن است یک دانش آموز در این موقعیت احساس کند که نقصی دارد.
مدرسه محیطی است که تأثیر زیادی در شکل دهی به عزت نفس یک انسان دارد. اگر افراد در سنین پایین و زمانی که ممکن است در درک یک یا چند درس خاص مشکل داشته باشند و عملکردشان در حوزهی تحصیلی کاهش پیدا کرده باشد، از حمایت والدین برخوردار نشوند با تصور مناسبی از خودشان بزرگ نمیشوند.
آسیب روانی شدید
سوء استفادهی جسمی، عاطفی یا جنسی میتواند مؤثرترین دلیل عزت نفس پایین در دوران جوانی باشد. وقتی یک کودک با زور و اجبار در موقعیتی فیزیکی یا احساسی قرار بگیرد، اعتماد کردن به به خودش، دیگران و دوست داشتن جهانی که در آن زندگی میکند در آینده بسیار دشوار خواهد بود و اینها همه ملزومات یک عزت نفس بالا هستند.
حوادث ناگوار در دوران کودکی میتوانند به فرد احساس هیچ بودن بدهند. حتی ممکن است یک کودک بابت تعرضی که به او میشود، خودش را شماتت کند و به این باور برسد که گناه کار یا بیارزش است و لیاقتش همین بلایی است که به سرش آمده.
کودکی که چنین باوری را در خود بیافریند، نمی تواند در بزرگسالی توانمندیهایش را باور کند.
اهداف غیر واقعی
بعضی از جوانان توقعاتی غیر واقعی از خودشان دارند. ممکن است آنها تصور کنند که در هر صورت و همیشه باید در دانشگاه بهترین نمرهها را کسب کنند. گاهی جوانانی که به تازگی وارد بازار شدهاند، انتظار دارند که خیلی زود ترفیع بگیرند، به مناصب بالای شغلی دست پیدا کنند یا سریعاً پولدار شوند.
وقتی این توقعایت غیر منطقی برآورده نشوند، فرد به خودش شک میکند و بیتوجه به اهداف غیر واقعیاش به این باور میرسد که ناتوان است.
الگوهای فکری منفی
اگر به یک شیوهی فکری خاص در مورد خودتان عادت کنید، این طرز تفکر تبدیل به یک عادت و رهایی از آن دشوار میشود.
شاید در مورد «حافظهی عضلات» شنیده باشید. وقتی شما یک فعالیت فیزیکی مشخص را مثل دوچرخه سواری انجام میدهید و آن را بارها و بارها تکرار میکنید، مغزتان به صورت اتوماتیک به عضلات این پیام را میدهد که فعالیتهای مورد نیاز برای انجام این ورزش را انجام دهند. مثلاً تعادل شما را روی دوچرخه حفظ کنند.
گاهی اوقات افکار و احساسات هم به همین شیوه عمل میکنند. اگر شما خود را فرد بیارزشی بدانید و مدام در ذهنتان جملههایی مثل : «من نمیتوانم … من استعدادش را ندارم … من آدم بی ارزشی هستم … من باهوش نیستم» را تکرار کنید، بعد از مدتی این افکار به باورهای درونی تبدیل میشوند.
مسلماً کسی که چنین نگرشهایی نسبت به خودش داشته باشد، نمیتواند فردی با عزت نفس بالا باشد.
سیستمهای اعتقادی
وقتی اعتقادات و باورهای شما، شما را در وضعیتی قرار دهند که باور داشته باشید گناهکار هستید، موقعیتی شبیه به زندگی کردن با والدینی را تجربه میکنید که شما را نمی پذیرند. چنین اعتقاداتی موجب ایجاد احساساتی مثل شرم، گناه و ناتوانی میشوند.
بعضی سیستمهای اعتقادی مسائل را فقط به دو دستهی خوب و بد تقسیم میکنند و حالتی غیر از این را متصور نیستند. به همین دلیل اگر شما نتوانید بر اساس چنین اعتقاداتی کاملاً خوب باشید، سردرگرم، خجالت زده و ناامید میشوید و در طول زمان اعتمادتان را نسبت به خودتان از دست میدهید.
جامعه و رسانهها
متأسفانه انسانهایی که بیش از حد موردتوجه هستند، مجموعهای از بهترین ویژگیها را دارند. آنها زیبا، پولدار و مشهور هستند و از جانب اکثر مردم مورد ستایش قرار میگیرند. وقتی جوانان این افراد را در شبکههای تلویزیونی و فضای مجازی مشاهد میکنند، ناگزیر شروع میکنند به مقایسهی خودشان با آنها و بابت اینکه بیعیبونقص نیستند، غصه میخورند.
آنها به این موضوع دقت نمیکنند که تصویر ارائه شده از افراد مشهور واقعی نیست و در مقایسه با یک دروغ رسانهای شکست میخورند و عزت نفسشان کاهش می ابد.
مسلماً علل کمبود عزت نفس در جوانان فقط اینها نیستند و عوامل بسیاری میتوانند منجر به این معضل شوند. آنچه مهم است این است که جوانان با کسب آگاهی و خودشناسی عزتنفس پایینشان را یک حالت ذاتی و غیر قابل تغییر ندانند و با شناسایی ریشههای کمبود عزتنفس درصدد حل مشکلشان بربیایند.
در ادامه مطالعهی مقالهی «تقویت اعتماد به نفس» را به شما پیشنهاد میکنیم.
مقاله بسیار خوب و قابل درک بود .عزت نفس پائین تمام ابعاد زندگی بنده رو تحت تاثیر قرارداده وواقعا ضر به های بدی به من زده .تماماً ریشه در کودکی من داره .اما حل این مشکل خیلی سخته .امیدوارم روزی بتونم به این مشکلم غلبه کنم …..
سلام دوست عزیز
خوشحالیم که این مقاله برای شما مفید بوده. خوشبختانه عزت نفس با راهکارها و تمرین های عملی ای قابل افزایش است.
نون از مطالبتون ،
منم دچاره همین مشکلم اعتمادبه نفسم خیلی خیلی پایینه وتاحالام نتونستم بهش غلبه کنم.
هم یه بارازنظرعاطفی ضربه خوردم
هم خانواده م همیشه اعتمادبه نفسموخیلی پایین آوردن.
وهیچ وقتم سعی نکردن تشویقم کنند یاحمایتم کنند. .
هم ازاجتماعات دوست وهمه دورم
هم کنکورم که اعتمادبه نفس م خیلی خراب شده
که اگ هم کنکورموبیفتم توچشم وتمسخرهمه هستم الخصوص خانواده خودم که ازهمه بدترن .
تشویق نمیکنن،حمایت نمیکنن همه چیزو وظیفه ت میدونن آگه هم بیفتی خودشون اولین نفرن که تحقیرت میکنن تهشم باطرزفکربدشون میندازن گردن خودت ،که تقصیرخودته وبازبابقیه مقایسه میکنن ☺