پرورش خلاقیت کودکان

پرورش خلاقیت کودکان

خلاقیت یک کودک با شیوه‌های تفکر و حل مسأله در او آغاز می‌شود. چالش‌های روزانه، استدلال و درک او را از جهان افزایش می‌دهند و محیطی که به کودک اجازه‌ی تجربه‌ی فعالیت‌های جدید را بدهد و موجب اعتماد او به دیدگاه‌ها و ایده‌هایش بشود، در پرورش خلاقیت او تأثیر دارد.

راهکارهایی برای پرورش خلاقیت کودکان وجود دارند که اگر وارد زندگی روزمره یک کودک شوند، بسیار مفید هستند.

در اینجا به تعدادی از این راهکارها می‌پردازیم:

فضایی را به خلاقیت اختصاص بدهید

وجود فضایی که در آن یک کودک بتواند خلاق باشد بسیار مهم است. این فضا به معنای یک اتاق بازی فوق العاده و با امکانات زیاد نیست. این فضا می‌تواند گوشه‌ای از خانه باشد که وسایل بازی‌ مثل لِگو یا لباس‌های قدیمی برای اجرای نمایش را آنجا قرار دهید. مهم این است که کودک در آن فضا احساس راحتی کند و بتواند به روش‌های مختلف درگیر فعالیت‌های خلاقانه شود.

ساده بگیرید

همان‌طور که احتیاج به ساختن یک فضای بازی پیچیده ندارید، احتیاجی به اسباب بازی‌های فوق‌العاده و گران‌قیمت هم ندارید. بهتر است به منظور پرورش خلاقیت کودکان، بازی‌ها و فعالیت‌ها ساده باشند.

برای مثال لِگو یکی از بهترین اسباب بازی‌ها برای پرورش خلاقیت است و نباید از کودکان خواست که موقع بازی کردن حتماً از ساختار و نظم خاصی پیروی کنند تا بتوانند خلاقیت خود را آزاد کنند.

زمان آزاد در اختیار کودکان قرار دهید

خیلی مهم است که زمانی آزاد و خالی از مسئولیت را در اختیار کودک قرار دهید. در این زمان کودک شما می‌تواند به راحتی مشغول به فعالیت‌ها و بازی‌های غیر ساختارمندی بشود که موجب پرورش خلاقیت می‌شوند.

حس‌های مختلف کودک را تقویت کنید

کودکتان را در معرض دنیا قرار دهید تا بتواند از همه‌ی حس هایش استفاده کند. او را به کتابخانه، موزه و طبیعت ببرید و اگر نمی‌توانید سفر کنید از او بخواهید که سفر به نقاط دوردست را تصور کند. مثلاً از او بخواهید به این فکر کند که آفریقا چه جور جایی است، چه حیواناتی در آنجا وجود دارند؟ چه بوهایی را ممکن است در آنجا حس کند؟ حیوانات در آنجا چه صداهایی تولید می‌کنند؟

تفکر انتقادی را در کودک پرورش دهید

تفکر انتقادی یکی از عوامل تأثیرگذار در پرورش خلاقیت کودکان است. همچنان که کودکتان بزرگ‌تر می‌شود از او بپرسید که نظرش در مورد یک ایده‌ی خاص چیست و چقدر با آن موافق یا مخالف است؟ در برابر مشکلات چه رویکردی دارد و مسائل را چطور حل می‌کند؟

شرایطی را برای او فراهم کنید که با بارش مغزی ایده‌هایش را مطرح کند و کم‌کم روش‌های حل مسأله و تفکر انتقادی را یاد بگیرد.

از مدیریت کودک اجتناب کنید

وقتی کودکان این اجازه را داشته باشند که آزادانه بازی کنند، توانایی درونی فوق العاده‌ای برای خلاق شدن پیدا می‌کنند. کنترل و مدیریت بیش‌ازحد کودکان خلاقیت آن‌ها را تضعیف می‌کند.

وقتی کودکان به دنیا می‌آیند در حقیقت آزمایشگران تجربی‌ای هستند که با آزمایش کردن و امتحان کردن چیزها و موقعیت‌های مختلف اطلاعات را به دست می‌آورند. برای کودکی که از حدی از آزادی برخوردار است، این الزام وجود ندارد که حتماً باید از دستورالعمل خاصی پیروی کند. او یاد می‌گیرد که چطور مسائل مختلف را با روش‌هایی منحصربه‌فرد حل کند.

به کودک کمک کنید تا به دنبال علائقش برود

به علائق کودکتان توجه کنید و شرایطی را که برای رسیدن به علائق و سرگرمی‌های مورد نظر نیاز دارد، برایش فراهم کنید. مثلاً اگر به ستاره‌شناسی علاقه دارد، کتاب‌هایی در این زمینه برایش بخرید یا در صورت موفقیت در مدرسه یک تلسکوپ به او جایزه بدهید

به کودک حق انتخاب بدهید

به کودکتان اجازه بدهید که برای مسائل ساده‌ای مثل نوع غذایی که باید به عنوان شام بخورد یا جایی که می‌خواهد در تعطیلات آخر هفته برود، حق انتخاب داشته باشد. این حق انتخاب‌ها شرایطی را برای کودک فراهم می‌کنند که بتواند استقلال فکری داشته باشد و چیزهای مختلف را امتحان کند. حق انتخاب عاملی برای افزایش خلاقیت کودکان است.

وسایل مورد نیاز برای پرورش خلاقیت را تهیه کنید. وسایل و مواد لازم برای نقاشی، کتاب، وسایل مورد نیاز برای کارهای دستی، انواع رنگ‌ها، پارچه‌ها، لباس‌ها و … به کودک این امکان را می‌دهند تا با ساختن و خلق کردن، خلاقیت خودش را پرورش دهد.

از کودک سؤالات باز بپرسید

سؤال هایی از کودکتان بپرسید که با «اگر» آغاز می‌شوند. مثلاً بپرسید: «اگر آدم‌ها پرواز می‌کردند چه می‌شد؟»، «اگر آدم‌ها در فضا زندگی می‌کردند چه اتفاقی می‌افتاد؟»، «اگر دلفین‌ها روی زمین زندگی می‌کردند چه اتفاقی می‌افتاد؟» و …

چنین سؤال‌هایی موجب می‌شوند که کودک از قدرت تخیلش استفاده کند و موقعیت‌هایی متفاوت با موقعیت‌های واقعی را تصور کند. کودک را وادار به فکر کردن درباره‌ی روش‌هایی کنید که باعث تسهیل انجام کارها می‌شوند. مثلاً از او بپرسید: «ما چطور می‌توانیم اتاق مهمان‌ها را خیلی سریع تمیز کنیم؟» ، «چطور می‌توانیم بدون ریختن هیچ آبی به گیاهان آب بدهیم؟» «چه چیزی باعث می‌شود که توپ تا ارتفاع بیشتری بپرد؟»

کتاب خواندن یکی از بهترین روش‌های پرورش خلاقیت کودکان است. از کودک بپرسید که به نظر او در فصل بعدی کتاب چه اتفاقی خواهد افتاد؟ یا شخصیت‌های داستان چه حسی خواهند داشت؟

با کودکتان بازی‌های نمایشی انجام دهید

بازی های نمایشی و وانمودی باعث می‌شوند کودک خودش را در نقش‌های مختلف تصور کند، از نظرگاه‌های متفاوت به زندگی نگاه کند، با شغل‌های مختلف آشنا شود و به نوعی سبک‌های مختلف زندگی را تجربه کند. بازی‌هایی که امکات تجربیات مختلف را در اختیار کودک قرار می‌دهند نقش مهمی در پرورش خلاقیت دارند.

برای به‌هم‌ریختگی آماده باشید

نمی توان کودک را آزاد گذاشت تا در حین بازی کردن خلاقیت به خرج دهد و از او انتظار داشت که هیچ‌جا کثیف و به‌هم‌ریخته نشود. اگر می‌توانید محیطی را برای کودک فراهم کنید که راحت تمیز شود و فقط به کودک اختصاص داشته باشد. حتماً قوانینی را مشخص کنید که کودک با رعایت آن‌ها ملزم به تمیز کردن محیط بعد از اتمام بازی باشد.

زمانی را به خلاقیت خودتان اختصاص دهید

از آنجایی که کودکان بسیاری از چیزها را با مشاهده‌ی بزرگ­ترها یاد می‌گیرند، بهتر است که خودتان هم فردی خلاق باشید و وقتی کودکتان دارد چیزی می‌سازد، رنگ آمیزی می‌کند یا به تنهایی یک بازی نمایشی انجام می‌دهد، به او بپیوندید. پیوستن به کودک در حین انجام چنین فعالیت‌هایی، هم شما را به هم نزدیک می‌کند و صمیمیت را افزایش می‌دهد و هم اینکه موجب افزایش خلاقیت خودتان می‌شود.

کودکان خلاق بهتر از دیگران مشکلات را حل می‌کنند، در تصمیم‌گیری و انجام مسئولیت‌ها بهتر عمل می‌کنند و اگر شرایط مناسب برایشان فراهم باشد، می‌توانند عملکرد تحصیلی و اجتماعی بهتری داشته باشند. بهتر است والدین با کسب آگاهی درباره‌ی راهکارهای افزایش خلاقیت، مسیری را برای پرورش خلاقیت فرزندشان مهیا کنند.

در ادامه مطالعه‌ی مقاله‌ی «روانشناسی کودک» را به شما پیشنهاد می‌کنیم.