راهنمای مطالعه
وابستگی در کودکان
وابستگی یک رفتار قابل یادگیری است که میتواند از نسلی به نسل دیگر منتقل شود. از وابستگی به نام «اعتیاد رابطهای» یاد میشود چون یک موقعیت احساسی و رفتاری است که بر توانایی فرد برای حفظ یک رابطهی سالم، با معنی و رضایتبخش تأثیر میگذارد.
وابستگی در یک رابطه، معمولاً از نظر احساسی مخرب و آزاردهنده است.
آیا وابستگی در کودکان رو به افزایش است؟
با اینکه با کمبود آمار در زمینهی واستگی در کودکان مواجه هستیم، متخصصان ادعا میکنند که این مشکل در کودکان، رو به افزایش است. در گذشته از کودکان انتظار میرفت که هر چه زودتر مستقل شوند. اما امروزه آنها لزومی برای استقلال در سنین پایین نمیبینند.
به علاوه کودکان زیادی از اختلال اضطراب رنج میبرند که مرتبط با وابستگی و اضطراب است. اختلالهای اضطرابی شایعترین اختلال های روانی در میان کودکان و نوجوانان هستند. وابستگی میتواند همراه با اضطراب جدایی و اضطراب اجتماعی باشد.
در گذشته، وابستگی بیشتر در میان افرادی مشاهده میشد که به مصرف الکل و مواد مخدر معتاد بودند. حالا این واژه به موقعیتها و افراد خیلی زیادی نسبت داده میشود و میتواند بیانگر وابستگی عاطفی کودکان به والدینشان باشد.
از آنجایی که پدر و مادر نقش خیلی مهم و پررنگی در زندگی کودک دارند و به نوعی شخصیت و هویت او را شکل میدهند، بروز این مشکل در سن خیلی کم چیز عجیبی نیست. وابستگی در دوران بزرگسالی معمولاً ریشه در دوران کودکی دارد.
کوکان با شناخت هویت خودشان، ارزشهایشان را میشناسند و یاد میگیرند که چطور با دیگران ارتباط برقرار کنند و نیازها و احساساتشان را بر اساس نوع رابطهای که با پدر و مادرشان دارند، بیان کنند. در نتیجه این خیلی مهم است که پدر و مادر برای کودک وقت صرف کنند و او را تشویق کنند که زندگی را تجربه کند، به خودش باور داشته باشد و مهمتر از همه احساس کند که دوست داشته میشود و امنیت دارد.
اغلب اوقات کودکان وابسته از یک رابطهی والد – فرزندی نامناسب رنج میبرند. آنها دچار کمبود اعتمادبهنفس هستند و احساس میکنند که از جانب دیگران پذیرفته نمیشوند.
علائم و نشانههای وابستگی کودکان
در اینجا به علائم هشداردهندهای اشاره میکنیم که نشان دهندهی وابستگی در کودکان هستند:
- نیاز به تحت کنترل قرار گرفتن
- نیاز بیش از حد به راضی کردن دیگران
- اضطراب و استرس
- احساس نگرانی بیشازحد
- احساس به اندازهی کافی خوب نبودن
- ناتوانی در بیان احساسات و افکار خود در روابط
- سرزنش کردن خود بابت مشکلات دیگران
- ناتوانی در اعتماد کردن به دیگران
- ترس از تنهایی
- مشکلات صمیمیت
- دشواری در تصمیمگیری
- خشم مزمن
متأسفانه در بسیاری از مواقع، وابستگی یک رفتار قابل یادگیری است که میتواند همراه با فرد به دوران بزرگسالی وارد شود. ممکن است در دوران بزرگسالی، وابستگی خودش را به شکل اضطراب، استرس و افسردگی نشان دهد یا به روابط آسیب بزند.
وابستگی میتواند تبدیل به یک چرخهی معیوب شود و از نسلی به نسل دیگر انتقال پیدا کند. خوشبختانه با استفاده از راهکارهای مناسب می توان این چرخه را از حرکت باز داشت.
عوامل تقویت کننده وابستگی در کودکان
معمولاً کودکان وابسته متعلق به خانوادههایی با قوانین خاص هستند. در اینجا به تعدادی از این قوانین که منجر به تقویت وابستگی در کودکان میشوند، اشاره میکنیم:
- در مورد مشکلات و احساسات صحبت نکن
- قوی باش و مشکلاتت را پنهان کن
- سخت تلاش کن و بیعیبونقص باش
- تلاش کن تا انتظارات غیرواقعی را برآورده کنی
بسیاری از خانوادهها ممکن است یکی یا تعدادی از این قوانین یا انتظارات ناگفته را در میان خودشان داشته باشند. این قوانین کاملاً قابلیت این را دارند که به عزت نفس پایین، مهارتهای ارتباطی ضعیف، مهارتهای حل مسألهی ضعیف و روابط ناسالم بیانجامند.
پیشگیری از وابستگی کودکان
در اینجا به فعالیتها و رفتارهایی میپردازیم که توجه به آنها از جانب والدین میتواند از ایجاد وابستگی در کودکان جلوگیری کند و موجب به وجود آمدن یک رابطهی والد – فرزندی مثبت شود.
- ایجاد یک رابطهی سرشار از اعتماد
- حفظ مرزها و محدودیتهای سالم
- وضع قوانین معقول و منطقی
- در نظر گرفتن انتظارات معقول و منطقی
- تشویق کردن کودک به بیان آزادانهی افکار و احساسات
- فراهم کردن یک محیط حمایتگر و یاریگر
- فراهم کردن موقعیتی برای کودک که بتواند موقعیتهای مختلفی را در زندگی تجربه کند و مستقل باشد
- بازخوردهای مثبت، تشویق کردن کودک و تعریف کردن از او
- تقویت عزت نفس به واسطهی تشویق کودک به تجربهی چیزهای جدید و انجام کارهای سخت
- باور داشتن به تواناییهای کودک
یکی از اساسیترین اهداف والدین این است که محیطی را برای کودک فراهم کنند تا رشد کند، خوشحال باشد و به بزرگسال مستقلی تبدیل شود. کودکان مستقل برای رسیدن به اهدافشان کشمکشهای زیادی را تحمل میکنند اما از این کشمکشها ترسی ندارند.
درمان وابستگی شامل آموزش و روان درمانی فردی و گروهی است. والدین کودکان وابسته باید یاد بگیریند که انتظارات غیر واقعیشان را به چالش بکشند و الگوهای رفتاری اشتباه را بشناسند.
در واقع می توان گفت که علت اصلی وابستگی در کودکان شیوه ی فرزندپروری والدین است. و هر چه زودتر والدین از مضرات وابستگی در کودکان آگاه شوند و اقدام به شکستن چرخهی وابستگی کنند، احتمال درمان کودک و تغییر رفتار او بیشتر میشود.
در ادامه مطالعهی مقالهی «علل انزوا کودکان» را به شما پیشنهاد میکنیم.