راهنمای مطالعه
فرایند تصمیم گیری
شکلات یا توت فرنگی؟ زندگی یا مرگ؟ ما خیلی سریع و به صورت مداوم و ناخودآگاه در حال تصمیم گیری هستیم. بعضی اعتقاد دارند که ما واقعاً در تصمیم گیری ارادهی آزاد داریم و خودمان تعیین میکنیم که چه کاری انجام دهیم. برخی دیگر میگویند فرایند تصمیم گیری به صورت ناخودآگاه انجام میشود.
بر کسی پوشیده نیست که ریشهی تصمیم گیری هر چه باشد نقش مهمی در زندگی ما ایفا میکند و به نوعی نقشهی زندگی ما را ترسیم و هدایتمان میکند. تصمیمهایی به کوچکی تصمیم به انتخاب غذا، بر رژیم غذایی ما تأثیر میگذارند و تصمیم به ازدواج یا مجرد ماندن آیندهی ما را ترسیم میکند.
عوامل مؤثر بر تصمیم گیری
شهود
بعضی پژوهشگران به این نتیجه رسیدهاند که ما معمولاً آن کاری را میکنیم که دوست داریم. یعنی قبل از اینکه خیلی منطقی به آنچه با آن مواجه شدهایم، فکر کنیم و با بررسی مزایا و معایب راهحلهای احتمالی، بهترین و مفیدترین تصمیم را بگیریم، ناخودآگاه به سمت چیزی که مطابق میل ما است کشیده میشویم.
توجه به شهود بسیار مهم است چون تمایلات ناخودآگاه ما برگرفته از تجربیاتمان، الگوهای فکری و دوران کودکی است. اما آنچه ما دوست داریم، الزاماً همیشه بهترین انتخاب نیست. بهتر است در هنگام تصمیم گیری دقت کنیم که چه دلایل موجهی برای دوست داشتن انجام یک کار و تصمیم گیری بر اساس آن داریم.
استدلال
استدلال بر اساس واقعیات انجام میگیرد. ذهن ما موقع استدلال کردن، شهود را کنار میگذارد و بر اساس شواهد، منطق و پیشبینیهای احتمالی تصمیم میگیرد. این روش بهویژه در تصمیم گیریهای پیچیده و ساختاریافته و موقعیتهای شغلی بسیار مفید است.
شاید بتوان گفت بهترین نوع تصمیمگیری به واسطهی فرایندی انجام میگیرد که در آن ما با استدلال و بر اساس یک پشتوانهی عمیق انتخابی میکنیم و از نظر عاطفی به تعهدمان پایبند میمانیم.
تصمیم گیری مؤثر
تصمیم گیری به معنای انتخابی است که بر اساس شناخت یک تصمیم، جمع آوری اطلاعات و ارزیابی تصمیمهای دیگری که میتوانند جایگزین تصمیم ما شوند انجام میگیرد. استفاده از یک فرایند تصمیم گیری قدمبهقدم و برنامهریزی شده به ما کمک میکند که یک تصمیم منطقی و مناسب بگیریم.
در اینجا یک فرایند 7 مرحلهای تصمیم گیری را به شما معرفی میکنیم که قابلیت منجر شدن به رضایتبخشترین تصمیمگیری را دارد.
مرحله 1: شناخت تصمیم
در این مرحله شما میدانید که باید تصمیم بگیرید. تلاش میکنید طبیعت و ذات تصمیمی که قرار است بگیرید را بشناسید. این مرحله بسیار مهم است چون موجب شفافیت راهی که قرار است طی کنید، میشود.
مرحله 2: جمع آوری اطلاعات مرتبط
قبل از تصمیمگیری اطلاعاتی مناسب و مرتبط فراهم کنید. تلاش کنید که این اطلاعات منابع مناسبی را برای شما فراهم و نیازهایتان را رفع کنند.
اطلاعات را میتوانید از طریق منابعی مثل کتابها، وبسایتهای اینترنتی و افراد دیگر به دست بیاورید. همچنین در این مرحله باید اطلاعاتی را در مورد خودتان کسب کنید. یعنی ببینید که چه تواناییهایی دارید و چقدر برای اقدامی که قرار است انجام بدهید آمادهاید.
مرحله 3: شناخت جایگزینها
وقتی شما اطلاعات جمعآوری میکنید، احتمالاً با فعالیتها و راه و روشهای احتمالی دیگری هم آشنا میشوید. همچنین میتوانید از تصوراتتان استفاده کنید و راههای جایگزین را درنظر بگیرید. در این مرحله فهرستی از همهی روشها و تصمیمهای جایگزین تهیه کنید.
مرحله 4: بررسی شواهد
در مرحله ۴ باید همهی روشهایی که فهرست کردهاید را به دقت بررسی کنید. همچنین باید آنها را در کنار تواناییهای خودتان که قبلاً در مرحلهی 2 و با استفاده از ارزیابیهای درونی از آنها مطلع شدهاید، قرار دهید. وقتی این بررسیهای دقیق را انجام دهید، متوجه میشوید که کدام روش یا روشها به نظر کارآمد میآیند و با تواناییها و ارزشهای شما تطابق دارند.
در آخر همهی روشها را به ترتیب اولویت فهرست کنید.
مرحله 5: انتخاب یکی از روشها
وقتی همهی شواهد را با دقت بررسی کنید و روشهای مناسب را انتخاب کنید، بالاخره درک میکنید که در این تصمیم گیری کدام روش برای شما مناسبتر است و آن را انتخاب میکنید. شاید هم ترکیبی از چند روش تصمیمگیری را انتخاب کنید.
مرحله 6: عمل کردن
حالا آماده هستید که بر اساس نقشهای که تهیه کردهاید حرکت کنید و بر اساس تصمیمی که گرفتهاید، روش یا روشهایی را عملی کنید.
مرحله 7: بازنگری تصمیم مورد نظر و نتایج آن
در این مرحله که آخرین مرحله است، نتایج تصمیمتان را بررسی کنید و ببینید که آیا روشی که انتخاب کردهاید و کاری که انجام دادهاید، شما را به هدفتان و آنچه که در مرحلهی اول شناختید، رسانده است یا نه. اگر اتفاقی که میخواستید نیفتاده باشد، احتمالاً باید از اول شروع کنید. مثلاً اطلاعات بیشتر یا جزئیتری به دست بیاورید یا به طور کل به سراغ اطلاعات در حوزهای دیگر بروید و راه و روشهای دیگری را برای رسیدن به هدفتان در نظر بگیرید.
شاید بسیاری از تصمیمهایی که ما در طول زندگی میگیریم به نظر بیاهمیت بیایند اما یک تصمیم سرنوشتساز میتواند به کل مسیر زندگی ما را تغییر دهد. به همین دلیل خیلی مهم است که مراحل یک تصمیمگیری هدفمند را یاد بگیریم و بدون برنامهریزی حرکت نکنیم. ممکن است بعضی تصمیمها نتایج غیرقابل جبرانی داشته باشند.
در ادامه مطالعهی مقالهی «مهارت حل مسئله» را به شما پیشنهاد میکنیم.