راهنمای مطالعه
اختلالات کودکان
پرورش یک کودک کار آسانی نیست و پرورش یک کودک مبتلا به اختلال کار خیلی دشواری است. به همین دلیل امروزه اختلالات کودکان مورد توجه بسیاری از خانواده‌ها و متخصصان قرار گرفته‌اند.
متخصصان اعتقاد دارند که نباید به راحتی به کودکان برچسب زد و اختلالات کودکان علائم و نشانه‌هایی دارند که بدون مشاهده‌ی آن‌ها در یک دوره‌ی طولانی، ادعا در مورد ابتلای کودک به یک اختلال کاری غیرمنطقی است.
انواع اختلالات کودکان
روانشناسان کودک در دانشگاه آکسفورد اعتقاد دارند که کلمه‌ی «اختلال» باید با احتیاط در مورد کودکان پنج سال به پایین مورد استفاده قرار بگیرد. در این دوره از زندگی تشخیص رفتار عادی و غیر عادی از هم کار ظریف و حساسی است و هر رفتار ناهنجاری نشان دهنده‌ی این نیست که فرد در بزرگسالی گرفتار اختلالی روانی یا شخصیتی خواهد شد.
در اینجا به معرفی تعدادی از اختلالات شایع کودکان می پردازیم:
اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز
کودکان بیش فعال حواس‌پرت و بی‌توجه هستند. بسیار پر جنب و جوش و پر تحرکند و تمرکز کردن برایشان دشوار است. آن‌ها رفتارهای تکانشی از خود نشان می‌دهند و بدون فکر قبلی اعمالی را انجام می‌دهند. این اختلال حتی گاهی اوقات منجر به رفتارهای پرخاشگرانه هم می‌شود.
کودکان بیش فعال معمولاً عملکرد تحصیلی خوبی ندارند و بی قراری و بی توجهی باعث می شود که در انجام تکالیف درسی دچار مشکل شوند.
دارو درمانی و روان‌درمانی می‌تواند به درمان و بهبود این کودکان کمک کند.
برای اطلاعات بیشتر در مورد اختلال بیش‌فعالی و نقص توجه در کودکان، علل، علائم و نشانه‌ها و روش‌های درمان آن می‌توانید مقاله‌ی «کودکان بیش‌فعال» را مطالعه کنید.
اختلال یادگیری
این که کودکان در انجام تکالیف درسی گاهی به مشکل بر بخورند طبیعی است اما اگر این مشکلات دائمی باشند، می‌توان به ابتلای کودک به اختلال یادگیری مشکوک شد.
کودکانی که از اختلال یادگیری رنج می‌برند، در یک یا چند حوزه‌ی یادگیری مثل خواندن، نوشتن، استدلال، گوش دادن، حرف زدن یا ریاضیات دچار مشکل می‌شوند. همچنین ممکن است کودکی در درک صبحت‌های دیگران یا مکالمه مشکل داشته باشد.
بعضی از کودکان از پس ریاضی بر نمی‌آیند. عده‌ای در تلفظ کلمات مشکل دارند یا نمی‌توانند کلمه‌ی مناسب را پیدا کنند. گاهی یادگیری حروف الفبا و اعداد برای کودکان مبتلا به اختلال یادگیری دشوار است و بعضی از آن‌ها نمی توانند ماژیک یا قیچی را به دست بگیرند و کار کردن با ابزارهای تحصیلی برایشان دشوار است.
اضطراب کودکان
کودکان هم می‌توانند مانند بزرگسالان دچار اضطراب شوند. ممکن است آن‌ها احساس نگرانی عمیق و مداوم داشته باشند، عصبی و تحریک‌پذیر باشند، از شدت اضطراب دچار اختلالات خواب شوند، حالت تهوع و دل پیچه داشته باشند و از شدت نگرانی دچار اختلالات خوردن بشوند.
این اضطراب ممکن است یک استرس پس از سانحه باشد و به علت یک رخداد تهدید کننده مثل جنگ، زلزله، تصادف یا سوءاستفادهی جنسی ایجاد شود یا ممکن است اضطراب جدایی باشد و در صورت وابسته بودن زیاد به پدر یا مادر، موقع جدایی از آن‌ها به وجود بیاید.
گاهی هم اضطراب اجتماعی است و در تعاملات و موقعیت‌های اجتماعی‌ای مثل ملاقات با افراد نا آشنا یا انجام کاری در جوار غریبه‌ها رخ می‌دهد.
افسردگی کودکان
کودکان هم افسرده می‌شوند و افسردگی را با نشانه‌هایی مثل کمبود انرژی و بی تحرکی، بدخلقی، تنبلی، خستگی، بی حوصلگی، بی اشتهایی، یأس، کم خوابی و بدخوابی نشان می‌دهند.
افسردگی در کودکان می‌تواند علل ژنتیکی داشته باشد یا به علت رابطه‌ی ضعیف و مختل میان کودک و والدین، محیط متشنج، سوءاستفادهی جنسی، فقدان، طلاق و یا هم‌نشینی با یکی از اعضای افسرده‌ی خانواده اتفاق بی‌افتد.
ترس در کودکان
اینکه چرا بعضی از کودکان می‌ترسند، همیشه مورد توجه بسیاری از متخصصان بوده است. ترس در کودکان طیف وسیعی دارد و ممکن است آن‌ها از تاریکی، غریبه‌ها، حیوانات و … بترسند.
والدین باید ترس کودکان را جدی بگیرند و درک کنند. اینکه از کوکان بخواهیم نترسند، بی فایده، غیرمنطقی و غیر منصفانه است. گاهی ترس در کودکان ریشه‌های اضطرابی دارد و به علت شیوه‌های فرزندپروری سخت‌گیرانه و پرخاشگرانه‌ی پدر و مادرها رخ می‌دهد.
اختلالات خواب کودکان
انواع اختلال‌های خواب کودکان شامل بی‌خوابی، پرخوابی، اختلالات تنفسی وابسته به خواب، دندان قروچه، کابوس، ترس‌های شبانه و اختلال شب‌گردی است. اختلالات خواب می‌توانند ریشه‌ی جسمی یا روانی داشته باشند. مثلاً افسردگی یا اضطراب کودکان ممکن است منجر به بی‌خوابی یا بدخوابی شود.
همچنین بیماری‌های جسمی‌ای مثل مشکلات تیروئیدی و خونی می‌توانند بر خواب کودکان اثر بگذارند.
لجبازی کودکان
کودکان لجباز کودکان کج‌خلقی هستند که نیاز به توجه دارند و می‌خواهند همه چیز مطابق با میل آن‌ها پیش برود. آن‌ها ممکن است تندخو باشند و برای رسیدن به هدفشان از هیچ رفتار نامناسبی دریغ نکنند.
معمولاً این کودکان به اختلالات دیگری مثل اختلال بیش فعالی هم مبتلا هستند. کودکان لجباز حساس و پیچیده‌اند و به توجه ویژه‌ای احتیاج دارند.
گاهی سبک‌های فرزند پروری ناکارآمد باعث می‌شود که کودکان فکر کنند جز با لجبازی نمی‌توانند به خواسته‌هایشان برسند. گاهی اوقات کودکان لجباز در جهت انتقام‌گیری از کسانی که آن‌ها را آزار داده‌اند، لجباز می‌شوند. بهبود رفتار این کودکان وابستگی زیادی به ارتباطی که با او برقرار می‌شود، دارد.
نافرمانی درکودکان
کودکان نافرمان نسبت به خواسته‌ها و مقررات بزرگ‌ترها بی‌توجه هستند و به راحتی قوانین را زیر پا می‌گذارند. این کودکان معمولاً لجباز و پرخاشگر هستند و در محیط‌های اجتماعی نمی‌توانند به خوبی با دیگران تعامل کنند. اغلب ازکوره درمی‌روند، خشمگین و دلخور هستند و با بزرگسالان جروبحث می‌کنند.
این اختلال رفتاری معمولاً با شیوه‌های فرزندپروری پدر و مادر مرتبط است و کودکان نافرمان بیشتر در محیط‌های خشن و بی‌ثبات بزرگ شده‌اند.
وسواس در کودکان
وسواس در کودکان می‌تواند خودش را به شکل تفکرات مزاحمی نشان دهد که بیش از حد تکرار می‌شوند یا ممکن است در رفتار کودک بروز پیدا کنند. او می‌تواند مثل یک بزرگسال وسواسی مدام خودش و وسایل شخصی‌اش را بشوید.
کودکان وسواسی از کثیفی، ویروس و میکروب‌ها می‌ترسند. از بیماری‌ها وحشت دارند، بیش از حد به کارهای خانگی مشغول می‌شوند، افت تحصیلی پیدا می‌کنند، همیشه برای اعضای خانواده‌شان نگرانند و یک فکر مزاحم مدام در سرشان تکرار می‌شود و آزارشان می‌دهد.
علل و عوامل اختلالات کودکان
اختلالات کودکان تنوع وسیعی دارد و علل ایجاد این اختلالات هم متنوع و متعدد هستند. تشخیص اینکه چرا کودک مبتلا به اختلال است کار آسانی نیست و نیازمند نظر یک متخصص بعد از جلسات درمانی است.
در اینجا به علل احتمالی اختلالات کودکان اشاره می‌کنیم:
علل بیولوژیکی
گاهی اوقات اندازه‌ی غیرطبیعی بخش‌هایی از مغز یا سطح غیرطبیعی انتقال دهنده‌های عصبی منجر به انواع اختلالات کودکان می‌شود.
عوامل ارثی
پژوهش‌ها ثابت کرده‌اند که اختلالات روانی، رفتاری و شخصیتی می‌توانند ارثی باشند و در خانواده‌هایی که پدر یا مادر مبتلا به اختلال خاصی هستند، احتمال ابتلای کودکان به آن اختلال زیاد است.
جنسیت
دختران نسبت به پسران بیشتر به اختلالات خلقی‌ای مثل افسردگی و اضطراب مبتلا می‌شوند و اختلالاتی مثل اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی بیشتر در پسران رخ می‌دهد.
علل محیطی
سبک های فرزندپروری، محیط خانه‌ای که کودک در آن بزرگ می‌شود، رفتارهای هم‌سالان و ویژگی‌های محل زندگی می‌توانند منجر به اختلالات در کودکان شوند.
سوانح ناگوار
اتفاقات و حوادث ناگواری مثل جنگ، تصادف، طلاق، مرگ والدین و سوءاستفاده‌های جسمی، جنسی و عاطفی می‌توانند انواعی از اختلالات را در کودکان ایجاد کنند.
کودکان مدت زمان کوتاهی است که پا به این دنیا گذاشته‌اند و نیازمند مراقبت، توجه و پرورش صحیح هستند. بعضی از اختلالات کودکان، ریشه‌های بیولوژیکی یا ارثی دارند. اما در بسیاری از مواقع این اختلالات نتیجه‌ی رفتارها و برخوردهای نامناسب بزرگسالان هستند.
بهتر است والدین، معلم‌ها و همه‌ی افرادی که در تعامل با کودکان هستند، از انواع اختلالات کودکان، علل این اختلالات و علائم و نشانه‌هایشان باخبر باشند تا در صورت بروز این اختلالات در کودکان، آن‌ها را یاری کنند.