اختلالات شخصیت در نوجوانان
نوجوان مبتلا به یک اختلال شخصیت، در ارتباط با آدم‌ها و موقعیت‌های مختلف و حتی خودش، یک شیوه‌ی تفکر و رفتار سخت و ناسالم دارد. اختلالات شخصیت در نوجوانان موجب می‌شوند که افکار، احساسات و رفتارهای نوجوان غیرعادی به نظر برسند و با هنجارها و انتظارات جامعه هم‌خوانی نداشته باشند. به همین دلیل این نوجوانان در روابط‌شان با دیگران و انجام مسئولیت‌ها دچار اصطکاک می‌شوند.
نوجوانانی که مبتلا به نوعی ازا ختلالات شخصیت هستند، معمولاً نمی‌دانند که افکار و رفتارهایشان ناسالم است و احتمالاً باور نمی‌کنند که نوعی اختلال دارند.
انواع اختلالات شخصیت در نوجوانان
انواع مختلفی از اختلالات شخصیت وجود دارند که هر کدام علائم و نشانه‌های خاصی دارند. اما بعضی نشانه‌های شایع در همه‌ی اختلالات شخصیت وجود دارند. این نشانه‌ها موارد زیر را دربر می‌گیرند اما فقط به این‌ها محدود نمی‌شوند:
- نوسانات خلقی مکرر و شدید
- مشکلاتی در روابط
- رفتارهای غیرقابل‌پیشبینی
- نیاز به احساس لذت سریع
- ناتوانی در کنترل هیجانات
- مصرف مواد مخدر
در ادامه به معرفی مختصر انواع اختلالات شخصیت در نوجوانان می‌پردازیم:
اختلال پارانویا
نوجوانی که از اختلال پارانویا رنج می‌برد، معمولاً علائم زیر را نشان می‌دهد:
- به سختی به دیگران اعتماد می‌کند و باور دارد که آن‌ها قصد سو استفاده از او را دارند.
- اطمینان کردن به آدم‌ها، حتی دوستانش برای او دشوار است.
- با دقت دیگران را مشاهد می‌کند وبه دنبال نشانه‌هایی از خیانت و خصومت است.
- همیشه به کسی که با او در یک رابطه‌ی عاطفی است، مشکوک است و بدون هیچ شواهدی تصور می‌کند که مورد خیانت قرار گرفته است.
- در هر موقعیتی تهدیدها و خطرهایی را می‌بیند که دیگران نمی‌بینند.
اختلال شخصیت اسکیزوئید
نشانه‌های اختلال شخصیت اسکیزوئید شامل موارد زیر هستند:
- عدم علاقه به روابط نزدیک با دیگران و حتی اعضای خانواده
- احساس اینکه روابط آزادی را سلب می‌کنند و منجر به مشکلات می‌شوند
- ترجیح به تنها ماندن با افکار خود
- علاقه به زندگی کردن بدون دخالت دیگران
- تجربه‌ی احساس لذت خیلی کم در زندگی
- علاقه‌ی خیلی کم به رابطه‌ی جنسی و صمیمیت
- سرد بودن با دیگران
اختلال شخصیت ضد اجتماعی
نوجوانانی با اختلال شخصیت ضد اجتماعی معمولاً احساسات و رفتارهای زیر را تجربه می‌کنند:
- رفتارهای هیجانی، بدون فکر قبلی و بی‌توجهی به نتایج این رفتارها برای خود و دیگران
- رفتارهای خطرناک و گاهی اوقات غیر قانونی
- رفتارکردن به شیوه‌ای که موجب آزار دیگران می‌شود
- انجام کارهایی برای رسیدن به اهداف، بدون در نظر گرفتن اینکه این رفتارها ممکن است به دیگران آسیب برسانند
- عدم احساس گناه بابت ناراحت کردن دیگران
- تحریک پذیری، پرخاشگری و دعوا کردن با دیگران
- ناتوانی در ماندن در یک شغل به مدت زیاد و خیلی زود دچار ملال شدن
- سابقه‌ی جرم
- تشخیص یک اختلال رفتاری در شخص، قبل از 15 سالگی
- باور اینکه برای موفقیت در زندگی باید به هر کاری دست زد
اختلال شخصیت مرزی
این اختلال یک اختلال شخصیت خیلی شایع در میان نوجوانان و جوانان است و معمولاً با این نشانه‌ها همراه است:
- احساس ناتوانی در شناخت واقعی خود و ویژگی‌های شخصیتی و هویتی
- رنج بردن از نوسانات خلقی و تغییرات احساسی خیلی شدید و سریع (فرد مدام میان احساساتی مثل شادی، غم، خشم، ملال و … در حرکت است)
- تجربیات روان‌پریشانه‌ی خیلی جزئی (شنیدن صداها یا دیدن چیزهایی که برای یگران قابل شنیدن و دیدن نیستند)
- انجام کارها بدون فکر قبلی که معمولاً در آینده موجب پشیمانی می‌شود
- صدمه زدن به خود یا خودکشی
- تحریک پذیری، پرخاشگری و دعوا کردن با دیگران به آسانی
- روابط طوفانی و درهم‌شکسته
- گرفتار شدن در روابط آسیب‌زا به علت ترس از تنهایی
کلمه‌ی «مرزی» برای بعضی بی‌معنی است و ترجیح می‌دهند که برای اشاره به این اختلال از کلمه‌ی «عدم تعادل هیجانی» استفاده کنند.
اختلال شخصیت نمایشی
نشانه‌های اختلال شخصیت نمایشی شامل موارد زیر هستند:
- احساس ناراحتی در صروت مرکز توجه نبودن
- احساس نیاز به سرگرم کردن دیگران
- انجام رفتارهای همراه با اغواگری برای جلب توجه دیگران
- وابستگی به تأیید دیگران
- به راحتی تحت تأثیر دیگران قرار گرفتن
اختلال شخصیت خود شیفتگی
نوجوان خودشیفته به دلیل ابتلا به این اختلال افکار و رفتارهای زیر را تجربه می‌کند:
- باور اینکه به دلایل خاصی با دیگران فرق دارد، از آن‌ها بهتر است و لیاقت بیشتری دارد
- برخورداری از یک عزت‌نفس شکننده و وابستگی به شناسایی ارزش‌ها و نیازهایش از جانب دیگران
- احساس غم و ناراحتی در صورت طرد شدن از جانب دیگران
- رنج کشیدن بابت موفقیت‌های دیگران
- ارجح دانستن نیازهای خود نسبت به نیازهای دیگران
- خودخواه و از خودراضی به‌نظر رسیدن
اختلال شخصیت اجتنابی / اضطرابی
اختلال شخصیت اجتنابی / اضطرابی همراه با نشانه‌های زیر است:
- اجتناب از کار کردن یا فعالیت‌های اجتماعی‌ای که موجب قرار گرفتن در کنار دیگران می‌شوند
- حساسیت خیلی زیاد نسبت به عدم تأیید و انتقادهای دیگران
- نگرانی همیشگی بابت طرد شدن و نادیده گرفته شدن
- احساس تنهایی و کم‌ارزش‌تر بودن از دیگران
- بی‌میلی نسبت به انجام فعالیت‌های جدید به علت ترس از عدم موفقیت و شرمنده شدن
اختلال شخصیت وابسته
نوجوانان وابسته نشانه‌های زیر را بروز می‌دهند:
- احساس نیازمند بودن، ضعیف بودن و ناتوانی در تصمیم گیری و عملکرد مناسب بدون کمک و حمایت دیگران
- اجازه دادن به دیگران برای به عهده‌گرفتن مسئولیت‌های زندگیِ شخصیِ خود
- موافقت با چیزهایی که به نظر فرد اشتباه هستند یا به آن‌ها علاقه ندارد، فقط برای تنها نماندن
- اعتقاد به اینکه دیگران خیلی با ارزش‌تر و با استعدادتر از او هستند
- منفعل بودن و عدم اظهارنظر
درمان اختلالات شخصیت در نوجوانان
از آنجایی که اختلالات شخصیت در نوجوانان در درجه‌ی اول مرتبط با افکار و رفتارهای آن‌ها است، روش‌های درمانی باید تغییر این دو عامل را در نظر بگیرند.
روان‌درمانگر، یک نوجوان مبتلا به اختلال شخصیت را از افکار و رفتارهایش آگاه می‌کند و به او کمک می‌کند تا درک کند که تأثیرات منفی این رفتارها و افکار شامل چه مواردی هستند. قدم بعدی این است که نوجوان با درک الگوهای ناسالم فکری و رفتاری، با کمک روان‌درمانگر یاد بگیرد که چطور آن‌ها را تغییر دهد و رفتارها و افکار مناسبی را با تمرین کردن جایگزین رفتارها و الگوهای فکری اشتباه کند.
اختلالات شخصیت در نوجوانان می‌توانند عملکرد مثبت آن‌ها را در حوزه‌های مختلف زندگی کاهش دهند. به همین دلیل آگاهی والدین و سایر کسانی که با نوجوان در تعامل هستند، از نشانه‌ها و روش‌های درمانی این اختلالات به نفع نوجوان و اطرافیانش است.
در ادامه مطالعه‌ی مقاله‌ی «وسواس در نوجوانان» را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
1