راهنمای مطالعه
کودک باهوش
متخصصان هوش را این‌طور تعریف می‌کنند: « توانایی در سازگاری با شرایط محیط و قضاوت و استدلال». افراد باهوش می‌توانند در مواجهه با مسائل و مشکلات از عهده‌ی آن‌ها بر بیایند و خود را با محیط انطباق دهند.
بهره‌ی هوشی طبیعی 90 تا 110 تعریف شده است و افرادی با بهره‌ی هوشی بالاتر افراد سرآمد یک جامعه هستند.
بیشتر والدین علاقمند هستند که فرزندانی باهوش داشته باشند. اگر شرایط برای کودکان باهوش فراهم باشد، مورد توجه هستند، در محیط های آموزشی موفقیت‌های تحصیلی بسیاری کسب می‌کنند و موجب افتخار اعضای خانواده‌شان می‌شوند.
اما چطور می‌شود فهمید که یک کودک باهوش است یا نه؟
ویژگی‌های کودک باهوش
یکی از روش‌هایی که به واسطه‌ی آن می‌توان متوجه میزان هوش کودک شد، توجه به رفتارها، حالات و ویژگی‌های اوست.
در این جا به تعدادی از ویژگی‌های کودکان باهوش می‌پردازیم:
- کودک باهوش زودتر از دیگران توانایی راه رفتن وحرف زدن دارد.
- یادگیری در کودکان باهوش سریع‌تر است. آن‌ها در حین آموزش، مطالب را سریع تر از دیگران می‌آموزند.
- کودکان باهوش زودتر از هم سالانشان مستقل می شوند.
- تخیل کودکان باهوش بسیار قوی است.
- کودکان باهوش بسیار پر انرژی هستند و ممکن است به خواب کمتری نیاز داشته باشند.
- کودکان باهوش تمایل دارند با افراد بزرگ تر از خودشان وارد تعامل شوند.
- کودکان باهوش موقع صحبت کردن نسبت به هم سالانشان دایره‌ی لغات وسیع‌تری دارند.
- کودکان باهوش به فعالیت‌های زیاد و متنوعی علاقه دارند و از سرگرمی‌های متعددی لذت می‌برند.
- در سنین مدرسه، کودکان باهوش از شرکت در فعالیت‌ها و کارهای گروهی لذت می‌برند و تمایل دارند که در یک گروه دیگران را رهبری کنند.
- حافظه‌ی کودکان باهوش قوی است و می‌توانند مطالب را به راحتی به ذهن بسپارند.
- کودکان باهوش نسبت به موضوعات مختلف و آنچه در اطرافشان می‌گذرد، حساس هستند.
- کمال گرایی یکی از ویژگی‌های کودکان باهوش است. آن‌ها دوست دارند همه‌ی کارهایشان به بهترین نحو ممکن انجام شود.
- وقتی از کودکان باهوش سؤال پرسیده می‌شود، آن‌ها می‌توانند به راحتی نظرشان را بگویند و حتی از جملات پیچیده‌ای که معمولاً مورد استفاده‌ی کودکان قرار نمی‌گیرد برای بیان عقیده‌شان استفاده کنند.
البته همه‌ی این ویژگی‌ها در صورتی در کودک باهوش دیده می‌شود که در بستر مناسبی رشد کند، در خانه و مدرسه از امکانات مناسبب برخوردار باشد و نیازهای جسمانی و عاطفی‌اش برطرف شوند.
سنجش هوش کودکان
سنجش هوش کودکان برای تخمین میزان هوش آن‌ها انجام می‌شود و برای این سنجش ابزارها و آزمون‌های استاندارد مورد استفاده قرار می‌گیرند:
هوش شامل توانایی تفکر، حل مشکلات، تحلیل موقعیت‌ها و درک ارزش‌ها، رسوم و هنجاری‌های جامعه است.
در فرآیند سنجش هوش دو بعد از هوش مورد اندازه گیری قرار می‌گیرند:
- هوش کلامی که شامل توانایی درک و حل کردن مشکلاتی با ریشه‌ی زبانی است.
- هوش غیرکلامی که شامل توانایی درک و حل کردن مشکلات تصویری است.
گاهی اوقات هوش به معنای بهره‌ی هوشی (IQ)، عملکرد شناختی، توانایی ذهنی، مهارت‌های تفکر، استعدادهای ذاتی و توانایی‌های کلی است.
مهم ترین آزمون‌های هوش کودکان
تست آیکیو، شکل شناخته‌شده‌ی سنجش هوش هستند. این آزمون در حقیقت سطح استعدادهای بهنجار کودکان هم سال را با هم مقایسه می‌کنند.
آزمون‌ها یا ابزارهای سنجش به شکل زیر هستند:
آزمون‌های گروهی
این آزمون‌ها شامل دفترچه‌های کاغذی و پاسخ‌نامه هستند. آزمون‌های گروهی حوزه‌های تحصیلی‌ای را که شامل اندازه گیری‌های شناختی است، اندازه‌گیری می‌کنند.
در کل آزمون‌های گروهی بیشتر به این منظور استفاده می‌شوند که تاریخچه‌ی تحصیلی کودکان را به دست بیاورند و وضعیت کلی کودک را مشخص کنند و بفهمند آیا به آزمون‌های بعدی برای سنجش کودک نیاز هست یا نه.
آزمون‌های فردی
این آزمون‌ها شامل انواع فعالیت‌ها و ابزارهایی مثل پازل‌ها، بازی‌ها و جلسه‌های پرسش و پاسخ هستند.
آزمون هوش وکسلر و آزمون هوش استنفورد بینه که به نام تست بینه – سیمون شناخته شده است مثال‌های شناخته شده‌ای از آزمون‌های هوش کودکان هستند. آزمون وکسلر پیش دبستانی برای سنجش هوش کودکان 2 سال و 6 ماه تا 7 سال و 3 ماه طراحی شده است و مدل‌های امروزی آن شامل آزمون‌های کوچک و نمراتی است که عملکرد هوش را در حوزه‌های کلامی و شناختی نشان می‌دهند.
آزمون استنفورد- بینه هم برای سنجش هوش کودکان 2 ساله تا افراد بزرگسال تدوین شده است.
آزمون‌های کامپیوتری
استفاده از آزمون‌های کامپیوتری در حال رشد است. اما آزمون‌گرها باید نیازهای کودک را قبل از برگزاری این نوع از آزمون در نظر بگیرند.
آزمون‌های هوش غیر کلامی
این نوع از آزمون ها شامل آزمون هوش غیر کلامی (CTONI) و ویرایش دوم آزمون هوش غیر کلامی جهانی (UNIT2) هستند که برای ارزیابی کودکانی با مشکلات زبانی مورد استفاده قرار می گیرند و کسانی که مهارت های زبانی محدودی دارند.
پدر و مادرهایی که قصد اندازه‌گیری هوش کودکانشان را دارند، می‌توانند به نتیجه‌ی آزمون‌های هوش برگزار شده در پیش دبستانی و مدرسه‌ی کودکانشان مراجعه کنند یا همراه با کودکان به مراکز مشاوره و روانشناسی‌ای که خدمات استعدادیابی و سنجش هوش کودکان را با ابزارهای مختلف انجام می‌دهند، مراجعه کنند.
والدین می‌توانند با کسب آگاهی در زمینه‌ی ویژگی‌های منحصر به فرد کودک باهوش، با مشاهده و زیر نظر گرفتن کودکشان، از میزان هوش نسبی کودک با خبر شوند و همچنین از طریق آزمون‌های علمی هوش کودکان به برآورد نسبتاً دقیقی از هوش کودکشان برسند.
البته این نکته باید مورد توجه قرار بگیرد که نتیجه‌ی این آزمون‌ها، صد در صد قابل اعتماد نیستند و آزمون‌های هوش باید در شرایط مناسبی برگزار شوند تا بتوان به آن‌ها اعتماد کرد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه‌ی کودکان، مطالع‌ی مقاله‌ی «روانشناسی کودک» را به شما پیشنهاد می‌کنیم.